فواره کلام و تصویر / صابر امیدوار

نگاهی به مجلس خوانی در هرمزگان

روزهای 20 تا 22 اسفندماه ، شهر بندرعباس شاهد جشنواره برگزاری تئاتر بود. این جشنواره با نام مجلس خوانی بودن یا نبودن اتفاق تازه ای است که گزارش آن را در زیر می خوانید:

انجمن نمایش بندرعباس مراسم مجلس خوانی بودن یا نبودن را برگزار کرد. این مجلس خوانی که با عنوان مونولوگ اولین دوره خود را پشت سر گذاشت ، مونولوگ بودن یا نبودن نمایش‌نامه هملت را به عنوان اساس کار خود در این دوره قرار داده بود.

بر این اساس گروه‌های شرکت کننده با نگاه به این مونولوگ برداشت‌های خود را از هملت ارائه کردند. این نوع نگاه برخورد تازه‌ای بود که در تئاتر اتفاق می‌افتد. محمد سایبانی رییس انجمن نمایش بندرعباس درباره‌ی فکر اولیه‌ این مجلس خوانی می‌گوید: در ابتدا قرار بود که برخورد تازه‌ای با متن کلاسیک صورت بگیرد. پس از بررسی جوانب مختلف به این نتیجه رسیدیم که هملت بهترین گزینه و از آنجا که در این مونولوگ دغدغه های بزرگ بشری مطرح می شود و موقعیت انسان در برابر هستی به چالش کشیده می‌شود. پس از گفتگو با نخبگان تئاتر هرمزگان برای انتخاب این مونولوگ به قطعیت رسیدیم و از آن جا که این مونولوگ به اندازه کافی مطرح بود مشکلات پیرامون متن از بین رفت.

انجمن نمایش بندرعباس پس از ارائه فراخوان در اوایل اسفند ماه کارها را بازبینی کرد و سیزده گروه که با سیزده نگاه تازه با این مونولوگ برخورد کرده بودند به مجلس خوانی راه یافتند. رییس انجمن نمایش بندرعباس درباره این که چرا متن ثابتی را در نظر گرفته‌اند می‌گوید : این گونه برخورد باعث می‌شود که وقتی معیار همه یک متن باشد خلاقیت‌های فردی و توان بازیگری به طور مشخص محک بخورد. در واقع هدف ما امکان برخورد تازه بازیگر با متن و بدنش بوده است.

در این چنین رویدادهایی که فارغ از هیاهو و خلا دادن خاص باشد تئاتر ما بهتر رشد می‌کند و به بالندگی می‌رسد.

این مجلس خوانی می‌تواند جشنواره بازیگر باشد هر چند که در کارهای اجرا شده مواردی بود در کارگردانی و طرح که ما را نیز شگفت زده کرد. حضور نجف دریابندری و فهیمه راستکار از نکات برجسته آن بود. آن چه تئاتر ما بدان نیاز دارد این است که با برگزاری چنین رویدادهایی و با فراهم آوردن این امکان گروه‌ها را به نگاه تازه دعوت کرد. در این مونولوگ تنوع کارها بسیار بود. نمایش «خدا در شیرهای مادرم می‌غرّد» در قالب تعزیه با این مونولوگ برخورد کرده بود و یا نمایش 1-73 ، به شکل ابزورد متن را اجرا کردند. همچنین می‌توان به نمایش «شهوات مسئله‌ی هم» و «هملت دیوونه» اشاره کرد که اولی کاری بود که به ژانرهای جنایی پهلو می‌زد و دیگری در قالب نمایش‌های طنز می‌گنجید. تنوع و تفاوت کارها باعث شده بود که در هر اجرا منتظر یک حادثه تازه باشیم. از نکات جالب دیگر این مجلس خوانی می‌توان به این نکته اشاره کرد که تقریباً هیچ کاری به صورت تک گویی اجرا نشد. سایبانی، دبیر جشنواره می‌گوید: درست که این اتفاق آنگونه که ما پیشنهاد داده بودیم صورت نگرفت، اما وقتی شور و حرارت گروه‌ها را می‌دیدیم که تشنه کار جمعی هستند ، برای امسال این بند ذکر شده در فراخوان را کنار گذاشتیم.

اولین دوره مجلس خوانی مونولوگ را انجمن نمایش بندرعباس با دست خالی برگزار کرد. سایبانی از برخورد مرکز هنرهای نمایشی و حمایت آن مرکز می‌گوید: خیر ، ما هیچ کمکی از مرکز نگرفتیم. البته مکاتباتی داشتیم که متوجه شدیم اگر چشم به دهان مرکز داشته باشیم زمان را از دست می‌دهیم. مرکز معمولاً کمک چندانی به این انجمن نمایش نکرده است. ولی امیدواریم که در سال آینده بتوانیم از کمک‌های مالی مرکز برای کشوری کردن این مجلس‌خوانی استفاده کنیم. تنها اداره ارشاد برای برگزاری این رویداد با ما همکاری کرد و در واقع با بودن حمایت این اداره امکان برگزاری «مجلس خوانی» فراهم شد که جا دارد تشکر کنم. لازم است که اشاره کنم قرار است که سال آینده ما این مجلس خوانی را به صورت کشوری برگزار کنیم که فراخوان آن نیز به زودی اعلام می شود تا از تمام ایران در کنار خلیج فارس سرود دوستی سر داده شود. هدف بلند مدت ما این است که در آتیه «مجلس‌خوانی» را به صورت بین المللی برگزار کنیم که البته بدون حمایت مراکز مربوطه این امر امکان پذیر نخواهد بود.

دبیر جشنواره در مورد دعوت از میهمانان جشنواره می‌گوید: در ابتدا افراد زیادی در مدنظر داشتیم که پس از رایزنی قرار بر این شد که حمید امجد به عنوان میهمان و سخنران برنامه دعوت شود. همه کارها برای حضور ایشان فراهم شده بود که متاسفانه ایشان در آخرین روزها به علت مشکلی که برایشان پیش آمد نتوانستند بیایند. اما خوشبختانه با حضور نجف دریابندری و فهیمه راستکار در بندرعباس ، این امکان برای علاقمندان به تئاتر فراهم شد که از دیدگاه این عزیزان پیرامون تئاتر استفاده کنند.

نجف دریابندری در مراسم سخنرانی خود به «بکت و جایگاه کلمه» پرداخت و سیر حرکت بکت را در نمایش نامه نویسی تشریح کرد. فهیمه راستکار دیگر سخنران مجلس خوانی با بیان «شروع و حرکت تئاتر در ایران» به جایگاه بازیگر و اهمیت بدن پرداخت که با استقبال شدید تماشاگران روبرو شد. تشویق بی‌امان تماشاگران این زوج هنرمند را به ذوق آورده بود. فهیمه راستکار درباره برگزاری چنین مراسمی می‌گوید: واقعاً خوشحال کننده است که جوانان هرمزگان با تمام سختی های موجود دست به این کار بزرگ زده اند. تئاتر ما به این رویدادها نیاز دارد تا خون تازه و سالم به کالبد آن بریزد. مرکز هنرهای نمایشی باید فارغ از باندها به این جریان‌ها توجه کند. تا تئاتر به رشد و شکوفایی خود ادامه دهد.

دریابندری که با چشمان تیز بین‌اش اطراف را می‌پاید می‌گوید: «من در واقع از سر اتفاق اینجا هستم». و بلند می‌خندد. با این همه او هم از برگزاری مجلس خوانی و تداوم آن در سال‌های آتی حمایت می‌کند. مراسم با بیانیه‌ و آرا هیئت داوران به کار خود پایان می‌دهد ، اما برگزار‌کنندگان مجلس خوانی کار خود را تمام شده نمی‌دانند و خود را برای سال آینده آماده می‌کنند.

از کارهای اجرا شده در مجلس خوانی می‌توان به دو کار که رویدادی در تئاتر بودند اشاره کرد و منظر ماند تا در آینده کارهای ناب دیگری نیز به اجرا درآیند.

نمایش‌های 1-73 به کارگردانی وحید رضا زارع مهرجردی و نمایش تنهایی به کارگردانی مجید جمشیدی ،‌ کارهایی بودند که بیشترین جوایز را به خود اختصاص دادند و بیشترین بحث ها را پیرامون نوع اجرا به وجود آوردند.

محمد سایبانی در پایان ضمن تشکر و قدردانی از هیئت داوران که با کمترین چشم‌داشتی بیشترین همکاری را با ستاد برگزاری مونولوگ داشتند از دیگر پیشکسوتان تئاتر هرمزگان خواست که در صحنه حضور داشته باشند و تئاتر را ترک نکنند.

این مراسم و همه‌ی اتفاقات روی داده در تئاتر هرمزگان را در زیر سقف کوچکی شاهد بودیم که اصلاً سالن تئاتر نیست.

یکی از مسئولین اداره ارشاد هرمزگان در پاسخ به این پرسش که تا کی بی سالنی تئاتر در هرمزگان ادامه خواهد داشت گفت: امیدواریم که این مشکل هرچه زودتر حل شود. تئاتر شهر بندرعباس در حال ساخت است و امیدواریم که با همکاری استانداری هرمزگان اواخر امسال آن را برای تئاتر پرافتخار هرمزگان آماده کنیم. ما هم امیدواریم که این اتفاق روی دهد و تمام استان‌های کشور از سالن های استاندارد که شرط اول داشتن تئاتر است برخوردار شوند.

در روزهای 25 و 26 اسفند ماه «جلسات آسیب شناسی مونولوگ» برگزار شد که نشان می‌دهد اهالی تئاتر هرمزگان به نقد خود اهمیت می‌دهند.

تئاتر واقعی تئاتری است که در خون جامعه جریان داشته باشد. امیدواریم مرکز هنرهای نمایشی شرایطی فراهم آورد که گروه‌های شهرستانی بتوانند جهت اجرای عموم در استان های دیگر حضور پیدا کنند و بدون رقابتی که می‌تواند مخرب باشد به اجرای نمایش بپردازند. شهرستان‌ها را فراموش نکنیم. امکانات بدهیم. تئاتر ناب از جایی فواره می‌کند که انتظار نداریم. با برنامه ریزی مناسب و تقسیم عادلانه بودجه، همه‌ی ایران می تواند خانه تئاتر باشد.