NAGHD & BARRASI نقد نگار: نقد چیست؟

 آیینه‌ی طبیعت (اورلی هولتن)

در این ستون چند پیشنهاد کارگاه را برای نقد یک اثر هنری, از منظر اورلی هولتن نگارنده‌ی کتاب "تآتر, آیینه‌ی طبیعت" خواهید خواند و امید ماست که این راه گشا باشد.

مرحله‌ اول مرحله کشف معیارهایی است که اثر مورد نظر به وسیله آن ها قضاوت می شود  و در مرحله دوم معیارهای کشف شده‌ی مرحله اول در رابطه با اثر مورد نظر به کار گرفته می شوند.

لازمه کشف معیارهای مختلف این است که بدانیم هنرمند تآتر در صدد چیست؟ فرآیندها و مشکلات موجود در انجام آن کار را بهتر درک کنیم .

دومین مرحله نقد به شرحی که در بالا گذشت شامل چهار عمل حدودا متداخل است.

نخستین عمل توصیف است. شرح اعمال شخصیت‌های نمایش در قبال یکدیگر و توجه به اجرای بازیگران, کارگردان و کار انواع هنرمندان فنی 

عمل بعد تحلیل صوری است. در مورد نمایشنامه تشخیص ساخت نمایشی و در مورد اجرا, پرداختن به سبک بازیگری, صحنه پردازی, تناسب آن با مضمون و هدف نمایش, و نحوه کار برای ابلاغ ساخت و مضمون نمایش.

سومین عمل تفسیر است و شامل شرح و توضیح اثر و سعی در کشف معنا و ارتباط آن با زندگی و وضعیت آدابی ما است.

داوری چهارمین عمل است به آن معنا که نظر می دهیم یک اثر چقدر خوب است و به نسبت سایرآثار از نوع آن, مرتبه ای برایش تعیین می کنیم.

با طرح سوالاتی چند, در مورد هر نمایش می توان از آن به عنوان یک سکوی پرتاب برای تفکر بیشتر درباره‌ی چیزی که در هنر نمایش خوب تلقی می شود استفاده کرد.

1- آیا حقیقت دارد؟(حقیقت نما است؟)

حقیقت مورد بحث در اینجا باید این نکته را معلوم کند که آیا رویدادها, شخصیت ها و عواطف موجود در نمایش با آنچه از قوانین طبیعت می دانیم یا قوانین خود نمایش وفق می دهد یا نه؟

2- صداقت دارد؟

عدم صداقت عبارت است از باوراندن دروغ به عنوان حقیقت و چیزی بی اهمیت به عنوان مهم. به عنوان مثال رنگ و لعاب فریبنده در بعضی از نمایش ها که البته عاری از هر آن چیز هستند که بخش مهمی از واقعیت جهانی موجود در اطراف ما را تشکیل می دهد.

3- آیا نمایش قابل پیش بینی است؟

نمایشی با چنان فرمولی روشن و صریح که اگر نیمه کاره در پایان پرده دوم متوقف شود, تماشاگر می تواند خود پایانی بر آن نوشته و احتمال 90% پیش بینی اش صحیح است.

4- آیا نمایش با معناست؟

آیا بینش ما را نسبت به خویش و سایر انسان ها بیشتر می کند؟ هر نمایشی مضمونی دارد که می توان آن را به شکلی قابل ملاحظه یا سطحی به کار برد.

5- آیا سرگرم کرد؟

سرگرمی در چارچوب بحث ما به معنای قدرت نمایش در فراچنگ آوردن تماشاگر, درگیر ساختن, علاقه مند کردن, و شریک شدن در تجربه ای ارزنده با اوست. به تجربه می توان گفت اجرایی که علاقه تماشاگر را در طول نمایش به خود جلب کند و هیچ یک از عوامل آن موجب انحراف حواس او نشود, احتمالا اجرایی خوب است.

6- نمایش تا چه مدت پس از ترک سالن تآتر با شما بود ؟

یک نمایش خوب معمولا پس از ترک تآتر, قسمتی از آن به صورت خاطره در ما بیدار می‌شود و فورا پس از تماشا به فکر خوردن نمی‌افتیم.

7- چند بار به فکر افتادید که نمایش را دوباره ببینید؟

اگر نمایشی خوب باشد احتمالا میل شدیدی خواهیم داشت که درباره آن فکر کنیم و یا با دوستانمان گفتگو کنیم و هر چند بار هم که ببینیم باز برایمان جالب خواهد بود.

در پایان چند معیار نامناسب برای نقد یک تآتر را بر می شمریم.

1- توقع شکل سنتی از نمایش.

آزمون اصلی آن است که آیا آنچه نمایش نامه نویس و اجرا کنندگان می خواهند مطرح کنند به کمک این شکل تازه می توان گفت یا نه؟

2- توقع به آسانی فهمیدن نمایش.

رد کردن یک اثر به دلیل آن که آن را نمی فهمیم نظر خوبی تلقی نمی شود گر چه دشواری فهیمدن یک اثر هم به معنای خوب بودن آن نیست.

3- انتظار خوشایند بودن نمایش.

در هر جامعه ای به طور کلی چیزهای نامطبوع و زشت وجود دارد که مسلما باید درباره آن ها تامل کرد. نباید انتظار داشته باشیم که وقتی تآتر را ترک می کنیم احساسی سرشار از خوبی ها داشته باشیم.

4- انتظار موافق بودن نمایش با افکار و گرایش های متعارف.

هر کس حق دارد از دیدن نمایش که با افکار و عقایدش منافات دارد خودداری کند. ولی بعضی از همین افراد به بهانه حمایت از شخص یا چیزی در مقابل آسیب و فساد, نمایش را مورد حمله قرار می دهند. ایراد گرایش این افراد سه وجه دارد.

نخست آنکه اعتمادی به آدمی و توانایی او به ایستادگی در برابر فساد ندارند؛ دوم آنکه, این نشانه تمایل منتقد یا فرد معترض به تحمیل عقاید خود بر همگان است و سوم, این حقیقت را که افکار و عقاید, ارزش ها و طرز تلقی ها نسبی  هستند را نادیده می گیرند.

5- متداخل کردن داوری درباره یک اجرا با معتقدات یا زندگی شخصی خالق اثر.

قضاوت درباره ی اخلاق و رفتار یک بازیگر را با ارزیابی کار او اشتباه نگیریم.