[گپ هورخش] رابرت ویلسون و باقی قضایا

:: ابراهیم پشت کوهی

وقتی که برای اولین بار در جشن هنر شیراز علاقمندان ایرانی نمایش کامانتین رابرت ویلسون را دیدند درحالی که از شگفتی و عظمت این نمایش شوکه شده بودند، پی بردند که هر چیزی ممکن است روی دهد.

اجرای کامانتین به مدت هفت شبانه روز بی وقفه ادامه داشت.

و شاید برای خیلی ها قابل باور نباشد که یک نمایش هفت روز طول بکشد. در جایی که یک تئاتر نمی تواند به زور ساز و دهل و هزاران شیرین کاری، تماشاگر را دو ساعت نگه بدارد، هفت روز بی وقفه اجرا کردن تئاتر فوق العاده است.

پرویز زاهدی (نویسنده سریال امیرکبیر) تعریف می کرد روزی که شنیدم باب (رابرت ویلسون) در شیراز اجرا دارد ساکم را برداشتم و بلیت خریدم آمدم شیراز.

او اجرای کامانتین را بی نظیر می داند، تجربه ای که در عمر هر کس شاید یک بار هم اتفاق نیفتد. شاید باور نکنید بازیگری را می دیدیم که گوشه ی صحنه ایستاده است و تکان نمی خورد اما سحری داشت که ما چشم از او بر نمی داشتیم، وقتی پلک می زدیم می دیدیم که او جابجا شده اما ما اصلا متوجه این جابه جایی نمی شدیم!

البته بعدها اجراهای ویلسون کوتاهتر شد. اما بعد از انقلاب کمتر از کارگردان بزرگ شنیدیم.

اگر آنتوان آرتو را آتشفشان خاموش تئاتر قرن بیستم بدانیم و گرتفسکی و پیتر بروک را دو فرشته که جارو به دست این آتشفشان را پاک و آماده کردند، بی شک رابرت ویلسون یکی از زبانه های اصلی این آتشفشان است که به سمت کهکشانها زبانه کشیده است.

این شماره داماهی را به نوعی اختصاص داده ایم به این چهره درخشان تئاتر قرن بیستم کسی که مطمئنا حضور او تا سالهای سال بر تئاتر سایه خواهد افکند.

یک مصاحبه با هاینر مولر همکار نزدیک ویلسون در سالهای آخر، (این همکاری تا پایان حیات مولر ادامه داشت) که به وسیله نیلوفر بیضایی ترجمه شده است.

مطلبی درباره زندگی و آثار ویلسون که توسط حجت حاجی زاده به فارسی برگردانده شده است و همچنین تحلیل و بررسی سبک کاری رابرت ویلسون که این مطلب را هم مدیون نیلوفر بیضایی هستیم و از ایشان سپاسگزاری می کنیم.

رابرت ویلسون اگر چه امروزه با اجرای چند اپرای بزرگ و پر زرق و برق به کارش ادامه می دهد اما همچنان هر اجرای او اتفاق مهمی در دنیای تئاتر محسوب می شود. امیدواریم که فرصتی برای علاقمندان ایرانی نیز فراهم آید که یک بار دیگر پیش از مرگ این نابغه اجرای او را از نزدیک ببینند.

دو:

در شماره های آینده داماهی شاهد ویژه نامه هایی درباره شعر، داستان و همچنین ویژه مرحوم حسن کرمی که از شاعران و نویسندگان به نام هرمزگان است خواهیم بود.